یازار: دکتر محمدزاده‌ صدیق
ملامحمدبن سلیمان فضولی، اندیشمند اسلامی و شاعر سترگ‌اندیش سده‌ی دهم، در تاریخ ادبیات ایران نامی بسیار عزیز و گران‌قدر است و به لحاظ چند محور مهم در گستره‌ی ادب اسلامی ایران شایان ذکر نیکونامی است. نخست آن‌که در دانش کلام برای نخستین بار عدل و امامت را به مباحث فلسفی افزود و اصطلاح «مهدی منتظر» را به ‌عنوان یک اصطلاح فنی وارد کلام کرد و در این باب «مطلع‌ الاعتقاد فی معرفة ‌المبداء و المعاد» را نوشت و نظریه‌ی «ابن میمون» را که اثبات می‌کرد کلام اسلامی دنباله‌ی کلام مسیحی است، رد کرد و در دانش کلام که تا زمان او، کلام سنت و جماعت نامیده می‌شود، «نوآوری شیعی» ایجاد کرد.
دوم از آن‌جهت که در تاریخ مکاتب شعر فارسی پلی میان مکتب عراقی و سبک معروف به هندی شد. مکتبی که در تاریخ شعر فارسی مکتب وقوع نامیده می‌شود، در واقع با فضولی شروع شد و اوج گرفت و شاگرد او «صائب تبریزی» این سبک را به طرزی نوین و شیوه‌ای بدیع «سبک معروف به هندی» بدل ساخت. و بدین‌گونه توان گفت که فضولی پدر سبک معروف به هندی به ‌شمار می‌رود.
فضولی مذهب شیعه داشت و کلیه‌ی علوم عقلی و نقلی رایج زمان خود را به ‌خوبی آموخته بود و در اغلب زمینه‌های دانش بشری قلم زده است.
محمدبن سلیمان فضولی دوران کودکی خود را با تحصیل مقدمات عربی و ادب فارسی پیش پدر خود آغاز کرده، سپس به تصریح خویش سال‌های جوانی در نجف اشرف در جوار تربت پاک علی‌بن ابیطالب - علیه‌السلام- به خدمت و تحصیل معارف ادامه داده است.
مهم‌ترین اثر ملامحمد فضولی در تاریخ ادبیات شیعی «حدیقه‌السعداء» است. این اثر در تاریخ ادبیات تعزیه‌ای ما، جایگاهی بسیار والا و شایسته دارد که به ‌لحاظ ترکی‌ستیزی دربار پهلوی در ایران که در راستای اسلام‌ستیزی پیش می‌رفت، مانند دیگر آثار ارزنده‌ی اسلامی- ترکی ایران به بوته‌ی فراموشی سپرده شد. متاسفانه دولت جمهوری اسلامی هم در سال‌های گذشته توجهی به نشر متون مذهبی ترکی و آذری نداشته است و نظارت و حمایت خود را از این مهم، در سال‌های اخیر دریغ داشت. حتی هفته‌نامه‌ها و نشریاتی نظیر «اسلامی بیرلیک»، «یول» و جز آن که چند سال پیش انتشار می‌یافت و در تبلیغ معارف اسلام در منطقه نقشی مهم داشت، یکی پس از دیگری تعطیل شد.
ادامه مطلب...