سفارش تبلیغ
صبا ویژن

یازار: رحیم نیکبخت
آذربایجان در تاریخ فرهنگ و هویت ایران اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد. رسمیت یافتن مذهب شیعه در ایران از این خطه پاک آغاز گردید که از عشق و ارادت مردم مسلمان این سامان به خاندان اهل بیت پیامبر (ص) را حکایت دارد. مهمترین عامل ایستایی و مقاومت جانانه مردم آذربایجان در مقابل متجاوزان عثمانی این عرق مذهبی اصیل بود. تجلی این عشق و محبت سرشار را در شکوفایی ادبیات مرثیه آذربایجان می‌توان مشاهده کرد که از مهمترین اجزای شعر و ادب ایران اسلامی است.
از جمله شعرای مرثیه‌سرای سترگ آذربایجان که متأسفانه گمنام واقع شده است مرحوم میرزا عبدالوهاب متخلص به حقیر خویی (متولد 1258 هجری قمری، وفات 1318 هجری قمری) می‌باشد. بخشی از دیوان وی با نام "دُرّ بی‌نظیر یا دیوان حقیر" به همت مرحوم محمود صادری و گزینش و انتخاب مرحوم حاج صادق تائب تبریزی (متوفی به سال 1386 تهران) در تبریز به صورت چاپ سنگی منتشر گردیده است. خداوند در سالیان گذشته توفیق درک محضر حاج صادق تائب تبریزی مرثیه‌سرای نام‌آشنای آذری را نصیب گردانیده بود از آن شاعر فقیه شنیده‌ام که آثار مرحوم "حقیر خویی" شامل سه دفتر بزرگ بود که دیوان انتشاریافته فوق گلچینی از آن سه دفتر بوده است. حال این سه دفتر کجاست و نزد کیست من نمی‌دانم؟ وظیفه ادب دوستان خویی است که ضمن جمع‌آوری مواریث ارزشمند ادبی و علمی خوی موضوع را پیگیری نمایند.
ادامه مطلب...



برچسب ها : شاعر تانیتیمی  ,  مقاله لر  , 
      

یازار: مهدی نعلبندی

این وجیزه عرض ادبی بود به محضر استاد، در مقدمه ی کتاب رشحه ی مشک، که عزیزانم هادی لزیری و هادی حسینی و فرید خیری، زحمتش را کشیده اند.

 چه بسیار شنیده‌ایم که؛ سن یازما گؤر قضا نه یازیر.

سعی بر این بود تا این کتاب در زمان حیات استاد عابد و به رسم قدردانی از او که واپسین بازمانده از خیل شاعران جواهرکلام شعر رثایی آذربایجان بود به وی تقدیم گردد، اما چه چاره که موعد انتشار این چند برگ با روزهای رجعت استاد به منزلگاه ازلی و ابدی‌اش مقارن گشت و اینک ...

در مورد این مرد چه می توانم بگویم جز اینکه به قول شهریار؛ گؤزه للرین آخیره قالمیشی‌ایدی. دفتر شعر رثایی آذربایجان بی‌هیچ تعارفی با او بسته شد، مگر اینکه مردی از خویش برون آید و کاری بکند که شهر خالی است ز عشاق.

مرثیه پرداز بزرگ معاصر

من پیش‌تر در باب استاد ابوالعینین شعیشع نوشته بودم که برای تلاوت قرآن به سبک ابوالعینین باید ابوالعینین بود و در مورد او نیز باید بگویم برای نوشتن از عابد باید عابد بود وگرنه؛

این سخن در خورد فهم عام نیست

راه عشق است این ره حمام نیست

 یادش به خیر آن عصر عاشوراهایی که در محضرش زانوی تعلّم می‌زدیم و از حضورش مروارید ادب و معرفت می‌ستاندیم. کمتر لب به تکلم می گشود و چون سخن می گفت هر آنکه در محضرش بود دُر می سفت. شاهد بر این مدعایم تنها چند بیت از اشعار او را می توان آورد:

گؤرن نقش بدیع نسخه‌ی حسنون بولر ائیلوب

سخنگوی ازل عطف بیان حسن پیمبردن

 ***

یئتیشن مقام تجرّده دئیه دیلده لفظ من ایستمز

نه نیازی واردی تکلّمه کی حدیث دل سخن ایستمز

*** 

گونوزلر آیت واللیل دور سر زلفون

نئجه کی حسنون ائده‌ر شرح والضحی گئجه‌لر

 ***

زینبی زنجیر عشقون ائیلیوبدور پای بند

یوخسا اولماز جوهر آزادگی هرگز اسیر

من پیش‌تر و در زمان حیات استاد محمد عابد اگر چه جسارت نموده او را وارث نیّر خوانده ام، اما نکته ای را باید متذکر شوم و آن اینکه در شعر عابد بر خلاف نیّر از شکایت بی حد و حصر از چرخ و روزگار خبری نیست که عابد همه این بلاها را للولاء می داند و آن را لازمه سیر و سلوک عاشق، و همین نکته گویای رفعت و رجحان او بر نیّرتبریزی است از منظر این بی‌مقدار. همه ابیات دیوان عابد تو گویی تفصیل یک جمله مجمل است که حضرت عقیلهًْ‌العرب در مجلس ابن زیاد بر زبان راند و آن اینکه؛ ما رأیت الّاجمیلاً.

جان مشامی قتلگه عطرین کلاموندان آلیر

ختم ائله عابد که یوخدور بو مقاله دلده تاب

http://tabrizestan.blogfa.com/post-6.aspx





برچسب ها : شاعر تانیتیمی  , 
      
یازار: استاد موسی هریسی‌نژاد
مرحوم‌ ابوالحسن‌ راجی تبریزی معرف‌ خاص‌ و عام‌ درآذربایجان‌ بالاخص‌ تبریز به‌ سال‌ 1251 قمری در محله‌ی خیابان‌ تبریز پا به‌ عرصه‌ هستی نهاده‌ است‌ به‌ طوری که‌ اظهر من‌ الشمس.‌ فضولی کبیر بل‌ اکبر از قبیله‌ی بیات‌ خان‌ بن‌ گون‌ خان‌ بن‌ خاقان‌ الخواقین‌ اوغوز خاقان‌ آذربایجانی و تبریزی الاصل‌ است‌. عارف‌ کامل‌ حاج‌ ابوالحسن‌ راجی هم‌ آذربایجانی الاصل‌ و تبریزی المولود می‌باشد. گو اینکه ‌جد اعلایش‌ از جبل‌ عامل‌ به‌ آذربایجان‌ آمده.‌ رفتن‌ پدراو هم‌ از آذربایجان‌ به‌ جبل‌ عامل‌ عاری از حقیقت‌ نیست‌ (دکتری از خانواده‌ی راجی در عصر محمدرضا پهلوی‌ وزیر بهداری و منکر ترک‌ بودنش‌ بود تا چه‌ رسد به ‌تبریزی بودنش‌. نباید هر شجره‌ را حجة‌ بنی اسرائیل ‌پنداشت‌) علی ای حال‌ پدر راجی،‌ حاج‌ ملا علی اکبر زنوزی‌ ساکن‌ قصبه‌ی زنوز آذربایجان‌ بوده‌ از آنجا آمده‌ به‌ خوی‌ هفت‌ سال‌ در آن‌ شهر به‌ تحصیل‌ علوم‌ مقدماتی اشتغال‌ ورزیده‌ سپس‌ به‌ تبریز آمده‌ و توانسته‌ از تحصیل‌ علوم ‌گوناگون‌ برخوردار گردد. همچنین‌ در این‌ شهر ازدواج‌ کرده‌ و کثیرالاولاد گشته‌ است‌. مرحوم‌ حاج‌ میرزا ابوالحسن‌ راجی یکی از فرزندان‌ اوست‌. الحاج‌ ملا علی‌ اکبر زنوزی پدر راجی در زنوز ضیعاتی (آب و زمین زراعتی، زمین غله خیز) داشته‌ که ‌عایداتش‌، زندگی مرفه‌ او را فراهم‌ می‌گردانیده‌ است‌. مرحوم‌ راجی در سایه‌ی این‌ رفاه‌ توانسته‌ تحصیلات‌ علمی خود را به‌ حد کمال‌ رساند. در اکثر تذکره‌ها او با اخلاق‌ حسنه‌ و صفات‌ حمیده‌ متصف‌ است‌ تا چهل ‌سالگی در شهرهای متعدد خصوصاً همدان‌ به‌ تجارت‌ اشتغال‌ داشته‌ است‌ به‌ سال‌ 1291 قمری با جماعتی از تجار تبریز از طریق‌ دریا عازم‌ زیارت‌ کعبه‌ و انجام ‌مراسم‌ حج‌ تمتع‌ گردیده‌ است‌.
حقیر در این‌ خصوص‌ اطلاعاتی از رادیوی تبریز پخش‌ نموده‌ام‌ خلاصه‌ آن‌ شرح‌ مفصل‌ چنین‌ است‌ «نور جهان ‌خانم‌» مادر شاعر شهیر و عارف‌ عریف‌ محمد علی ‌سلطان‌ توپچی هریس‌ که‌ مادر و پسر با راقم‌ این‌ حروف‌ همشهری هستند به‌ سال‌ 1291 قمری با ابوالحسن‌ راجی‌ در یک‌ کشتی به‌ سوی مکه‌ معظمه‌ رهسپار گشته‌اند. از فرزند دختر نور جهان‌ خانم‌ رحمن‌ بگ‌ کراراً شنیدم‌ که‌ از قول‌ مادر زنش‌ چنین‌ نقل‌ می‌کرد: با زائران‌ کعبة ‌آذربایجان‌ در دو کشتی به‌ سوی مقصد حرکت‌ کردیم‌. حاج‌ میرزا حسن‌ راجی هم رکاب‌ ما بود به‌ مقصد رسیدیم‌. پس‌ از انجام‌ مناسک‌ حج‌ موقع‌ مراجعت‌ راجی متردد بود که‌ به‌ کدام‌ یک‌ از دو کشتی سوار شود پس‌ از مشورت‌ با تفکر بر کشتی  دیگر نشست‌ و با ما همراه‌ نگردید. دو کشتی با فاصله‌ی متعادل‌ به‌ سوی آذربایجان‌ رهسپارشدند ناگهان‌ طوفان‌ مهیبی دریا را فرا گرفت‌. فریاد الغوث‌ فضا  را فرا گرفته‌ بود همه‌ از هستی نا امید شدیم‌ تا آرامشی برقرار شد. مردان‌ فریاد می‌زدند که‌ کشتی‌ رفقای ما غرق‌ گشته‌ و آنها نابود شده‌اند. ضجّه‌ی گوشها  را کر می‌نمود. النهایه‌ معلوم‌ شد که‌ عده‌ی کثیری غرق‌ شده‌اند که‌ راجی هم‌ از غرق‌ شدگان است‌. این‌ واقعه‌ی شوم‌ در محرم‌ سال‌ 1352 اتفاق‌ افتاد. ماده‌  تاریخ‌ (الغفّار) است. ‌راجی بی شک‌ یکی از عرفای نامی و شعرای شیرین‌ زبان‌ و محکم‌ بیان‌ آذربایجان‌ می‌باشد که‌ در سیر سلوک‌ مراحل‌ طی کرده‌ و به‌ منازلی واصل‌ گردیده‌ است‌ درادبیات‌ فارسی و ترکی نُه‌ قسم‌ اعم‌ از قصیده‌ و غزل‌ وقطعه‌، ترجیع‌بند و غیره‌ شعر داریم‌ راجی در شعر وشاعری از اکثر آنها غفلت‌ نورزید، و مثنویّات‌ چشم‌گیری دارد. حکایت‌ ابراهیم‌ ادهم‌ و ملاقات‌ او را با رابعه‌ی بصری و اسطوره  پیشواز کعبه‌ از رابعه‌ را به ‌نحو احسن‌ مثنویاً سروده‌ است‌ نوحه‌ها و سینه‌زنها وافرادی زیبا و دلنشینی دارد سه‌ بیت‌ از غزلی که‌ بیانگرمقامات‌ و حالات‌ او در سیر سلوک‌ عرفان‌ می‌باشد. نموزجاً درج‌ می‌شود:
ساقی دوروب‌ ایاقه‌ جام ‌بلور الینده‌
سانکی تلؤلؤ ائیلر دریای نور الینده
مینای می‌دوتوبدور بیر شیوه‌ ایله‌ ساقی
گویا دوتوب‌صراحی غلمان‌، حور الینده
بولمم‌ نه‌ میمنت‌ وار بوباده‌ ده‌ حریفان‌
بینا اوْلور دوتاندامی جامی کور الینده
راجی آثار زیبایی به‌ زبان‌ فارسی دارد دو بیت‌ از یک‌غزلش‌ نقل‌ می‌شود:
عشق‌ زسر برون‌ کند کبر و غرور وناز را
سر بنهد سبکتین‌ بر کف‌ پای ایاز را
ز آتش ‌عشق‌ گلرخان‌ پاک‌ بسوزم‌ این‌ جهان‌
گرکشم‌ از دلم‌ نهان‌ناله‌ی جانگداز را
راجی در فن‌ تجنیس‌ که‌ به‌ ترکی ‌(تویوق‌) نامیده‌ شده،‌ ید بیضا نشان‌ داده‌ است‌. مثنویی ‌مطولی دارد که‌ در هر بیتش‌ تجنیس‌ وجود دارد. درغزلیاتش‌ نیز از این‌ هنر استفاده‌ نمود. این‌ بیت‌ از غزلی‌ در محل‌ شاهد قرار می‌گیرد:
اویارین‌ زلف‌ لاچینی ائده‌ر صید آهویی چینی
خراج‌ چین‌ و ماچینی سالیبدیر بیرجه‌ ما چینه‌
در فن‌ تجنیس‌ راجی عندالشعرا بی‌بدیل‌است‌ بحر کامل‌ از پنج‌ بحر مختص‌ ادبیات‌ عرب‌ است‌راجی علاقه‌ی خاصی بر این‌ بحر دارد چنانچه‌ گوید:
یئتیشنده‌ مهر جمالیوه‌ دؤنه‌ره‌م‌ اگرچه‌ هلاله‌ من‌
عجبا بو وضعیله‌ مایلم‌ گنه‌ بزم‌ عیش‌ وصاله‌ من‌
گؤتورون‌ بو مرهم‌ زخمیمی اوْلا خانه‌ی دله‌ روزنه‌
سیخیلااگر غمی دلبرین‌ باتارام‌ کؤنولده‌ ملاله‌ من
از آثار راجی‌ ای بسا که‌ در مورد ارسال‌ مثل‌ قرار گرفته‌اند به‌ چند بیت‌ اشاره‌ می‌شود:
خوبان‌ شهری بیز دئییروخ‌ تاری‌ساخلاسین‌
منظوریمیز بودورکی بیزیم‌ یاری‌ ساخلاسین‌
 و این بیت:
غربال‌ چون‌ ائده‌ر حرکت‌ هرج‌ مرج‌ اولار
صبر ائله‌ چوخ‌ داریخما آریتماق‌ خیالی ‌وار
راجی بیشتر از سایر شعرا از زاهدان‌ ریائی اظهار تنفر نموده‌ است‌ و در هجو مدّعیان‌ عرفان‌ توخالی چهار پاره‌ی مفصلی دارد. کلیات‌ آثارش‌ برای اولین‌ بار در چاپخانه‌ مرحوم‌ آقا علی ‌اصغر به‌ سال‌ 1293 قمری در تبریز چاپ‌ شده‌ است‌.
راجی‌ده‌ بو بیر بیت‌ حسن‌ اختتام‌ کلاما جهت‌ درج‌اوْلونور.
آتش‌ شوق‌ محبت‌ یاندیریردی عاقبت‌ شمع‌لر
ناحق‌ یئره‌ یاندیردیلار پروانه‌نی‌




برچسب ها : شاعر تانیتیمی  ,